10 στρατηγικές που πρέπει να ακολουθούν οι γονείς για να ενισχύσουν την γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού τους

Είναι γνωστό ότι τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης του παιδιού είναι τα πιο σημαντικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η ανάπτυξη των παιδιών επηρεάζεται άμεσα από το περιβάλλον, τις εμπειρίες και τα ερεθίσματα που λαμβάνουν. Επομένως, η πρώιμη παροχή ερεθισμάτων συμβάλλει καταλυτικά στη μεγαλύτερη και πλουσιότερη ανάπτυξη του παιδικού εγκεφάλου.

Έτσι οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν αισθητά στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών τους παρέχοντας τους ένα γόνιμο περιβάλλον με άφθονα γλωσσικά ερεθίσματα όπου τα παιδιά με την σειρά τους θα τα χρησιμοποιήσουν για να μεγιστοποιήσουν τις ικανότητες τους.

Με ποιον τρόπο όμως οι γονείς μπορούν να εμπλουτίσουν και να ενισχύσουν τον προφορικό λόγο του παιδιού τους;

Το παιδί αναπτύσσει τις γλωσσικές του ικανότητες σταδιακά, ακολουθώντας μια εξελικτική πορεία (π.χ. στην ηλικία του ενός έτους αρχίζει να χρησιμοποιεί τις πρώτες του λεξούλες «μαμά», «μπαμπά», «άτα» πλησιάζοντας όμως τα δυο έτη συνδυάζει δυο ή τρεις λέξεις μαζί δημιουργώντας τις πρώτες του φράσεις «μαμά θέλω γάλα»). Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την εξελικτική πορεία, μπορούμε να ενισχύσουμε τις γλωσσικές του ικανότητες ανάλογα με την ηλικία ή το γλωσσικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται.

Οι στρατηγικές που θα πρέπει μα ακολουθούν οι γονείς καθώς μιλάνε στα παιδιά τους προκειμένου να τους ενισχύσουν την γλωσσική τους ικανότητα είναι οι ακόλουθες:

Για παιδία ηλικίας 0-3 ετών

• Δεν χρησιμοποιούμε «μωρουδίστικες» λέξεις: Χρησιμοποιούμε απλές προτάσεις στα μικρά παιδιά με καθαρή άρθρωση.
• Ονομάζουμε/σχολιάζουμε ο,τι κάνουμε και ο,τι κάνει το παιδί μας: Ειδικά μέχρι την ηλικία των 3 ετών όπου το παιδί αυξάνει σημαντικά το λεξιλόγιο του οι γονείς θα πρέπει:
  Πρώτον, να σχολιάζουν ο,τι κάνουν καθώς το παιδί, τους παρατηρεί. Για παράδειγμα, καθώς ετοιμάζεται το γάλα του παιδιού και αυτό σας κοιτάζει μπορείτε να του εξηγείτε βήμα-βήμα τη διαδικασία (π.χ. τώρα θα φτιάξουμε το γάλα σου, θα πάρουμε το μπιμπερό θα το ανοίξουμε κ.τ.λ.). Για να γίνει πιο κατανοητό σκεφτείτε μια εκπομπή μαγειρικής όπου ο σεφ κάθε φορά μας εξηγεί τι ακριβώς κάνει. Τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να ακολουθήσετε και εσείς για οποιαδήποτε δραστηριότητα και αν κάνετε.
  Δεύτερον, να σχολιάζεται εσείς αυτό που κάνει το παιδί σας. Δηλαδή, καθώς το παιδί βρίσκεται στο πάτωμα και παίζει με ένα αυτοκινητάκι αρχίζετε να σχολιάζετε αυτό που κάνει (π.χ. τι ωραία που παίζεις με το αυτοκινητάκι, ανοιγοκλείνεις τις πόρτες και γυρνάς τις ρόδες με τα δάχτυλα κ.τ.λ.). Για να γίνει πιο κατανοητό σκεφτείτε έναν αγώνα ποδοσφαίρου όπου ο αναμεταδότης μας περιγράφει κάθε φορά τι κάνουν οι παίκτες.
• «Χτίζουμε πάνω στις προτάσεις των παιδιών: Ενισχύουμε την παραγωγή φράσεων ή προτάσεων των παιδιών μας προσθέτοντας 1-3 λέξεις στην υπάρχουσα πρόταση. Π.χ. όταν το τρίχρονο παιδί λέει «μαμά να παίξουμε μπάλα», ο γονέας επαναλαμβάνει και προσθέτει «να παίξουμε με την μπάλα στην αυλή». Ο κύριος λόγος που «χτίζουμε» πάνω στις προτάσεις των παιδιών είναι για να τους δώσουμε μοντέλα μεγαλύτερης και πιο σύνθετης πρότασης χρησιμοποιώντας ως βάση το δικό τους γλωσσικό επίπεδο.
• Χρησιμοποιούμε λιγότερο συνηθισμένες λέξεις για να περιγράψουμε πράγματα π.χ. λέμε «το φαγητό είναι νόστιμο» έναντι «το φαγητό είναι καλό».
• Εξηγούμε το νόημα καινούριων λέξεων: Δίνουμε συνώνυμα, αλλά κυρίως τα συνδέουμε με πληροφορίες που τα παιδιά ήδη ξέρουν. Η σύνδεση καινούριων λέξεων με έννοιες που γνωρίζουν, βοηθά στην πιο άμεση χρήση τους από τα παιδιά. Π.χ. «το μωρό τρομοκρατήθηκε μόλις άκουσε το σκύλο». «Τρομοκρατήθηκε σημαίνει φοβήθηκε πάρα πολύ». «Θυμάσαι πόσο τρομοκρατήθηκες εσύ όταν άκουσες τον συναγερμό να χτυπά δυνατά;»

Από 3 ετών και πάνω

Μετά την ηλικία των τριών χρόνων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε επιπρόσθετους τρόπους για να ενισχύσουμε το γλωσσικό επίπεδο των παιδιών. Θέλουμε κυρίως να αυξήσουμε τις ικανότητες κρίσης και λογικής, κατανόησης ιστοριών – γεγονότων και ικανότητες διήγησης. Είναι απαραίτητο να μεταδώσουμε στα παιδιά το μήνυμα ότι θεωρούμε σημαντικές τις εμπειρίες τους στο σχολείο, στο σπίτι ή οπουδήποτε αλλού. Όταν τα παιδιά νιώσουν ότι εκτιμούμε την άποψη τους και τις ιδέες τους, τότε δημιουργείται ένα πρόσφορο περιβάλλον γιαεπικοινωνία.

• Χρησιμοποιούμε συχνά καινούριες λέξεις σε διάφορες προτάσεις: με αυτό τον τρόπο θέλουμε να δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά να αντιληφθούν τον τρόπο χρήσης της λέξης ή της οικογένειας λέξεων πχ. «είναι ψηλή η θερμοκρασία σήμερα», «αναρωτιέμαι τι θερμοκρασία θα έχουμε σήμερα», « να κοιτάξουμε το θερμόμετρο στη βεράντα για να δούμε τη σημερινή θερμοκρασία.»
• Συζητούμε και σχολιάζουμε τα πράγματα που γίνονται γύρω μας: πάντοτε δίνουμε εξηγήσεις και αναλύουμε τους λόγους που συμβαίνουν πράγματα πχ. «πλένουμε τα χέρια μας για να φύγουν τα μικρόβια,» «τα φώτα της τροχαίας ρυθμίζουν την κυκλοφορία».
• Ζητούμε την άποψη και τις ιδέες τους σε θέματα που συζητούμε πχ. «τι θα συνέβαινε στον δρόμο εάν δεν είχαμε φώτα της τροχαίας;» με αυτόν τον τρόπο καλλιεργούμε τη σκέψη του.
• Χρησιμοποιούμε φωτογραφίες ή ενθύμια από επισκέψεις ή ταξίδια και τους ζητάμε να μας διηγηθούν ο,τι θυμούνται.
• Τέλος, συζητούμε με τα παιδιά, τα βοηθούμε να μεταφερθούν σ’ ένα πιο υψηλό γλωσσικό επίπεδο ζητώντας τους: να λύσουν προβλήματα πχ. «δεν έχουμε άλλους μαρκαδόρους για ζωγραφική. Τι μπορούμε να κάνουμε τώρα;» να μαντέψουν το επόμενο πιθανό γεγονός πχ. «τι νομίζεις ότι θα γίνει μετά;» ή «τι θα γίνει εάν…»

Είναι σημαντικό, τον περιορισμένο χρόνο που έχουμε με τα παιδιά μας, να τον αξιοποιούμε ορθά και στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Στόχος μας πρέπει να είναι ο ποιοτικός χρόνος με τα παιδιά, πράγμα που συνήθως σημαίνει περισσότερη ενέργεια και προσπάθεια από την πλευρά του ενήλικα. Οι γλωσσικά πλούσιες εμπειρίες, είναι γενικά αυτές που εμπλέκουν ενεργά το παιδί, που του επιτρέπουν να συμμετέχει, να χρησιμοποιεί τη φαντασία του και τη δημιουργικότητα του.